Psychoterapia online vs stacjonarna – plusy, minusy i dla kogo które rozwiązanie będzie lepsze?

Jeszcze kilka lat temu większość osób kojarzyła psychoterapię wyłącznie z wizytą w gabinecie – konkretny adres, poczekalnia, krzesło lub fotel naprzeciw terapeuty. Rozwój technologii, pandemia i zmiana stylu życia sprawiły, że psychoterapia online stała się pełnoprawną formą pomocy, z której korzysta coraz więcej pacjentów.

Czy jednak spotkania przez internet są „tak samo dobre” jak te stacjonarne? Kiedy lepiej sprawdzi się gabinet, a kiedy ekran komputera? I od czego w ogóle zacząć wybór formy terapii?

Psychoterapia stacjonarna – co ją wyróżnia?

Spotkania stacjonarne odbywają się w konkretnym miejscu – gabinecie terapeuty. To klasyczna, dobrze znana forma pomocy.

Do jej mocnych stron można zaliczyć:

• Bezpośredni kontakt twarzą w twarz
  Wspólna obecność w jednym pomieszczeniu sprzyja budowaniu poczucia bezpieczeństwa, zaufania i bliskości. Terapeuta ma pełniejszy dostęp do komunikacji niewerbalnej – postawy ciała, drobnych reakcji, sposobu poruszania się.

• Wyraźne „ramy” spotkania
  Droga do gabinetu, konkretne miejsce, czas sesji i wyjście z powrotem do codzienności – to wszystko tworzy pewien rytuał. Wielu osobom pomaga to mentalnie oddzielić przestrzeń terapii od reszty życia.

• Mniejsze ryzyko rozpraszaczy technicznych
  W gabinecie nie ma kwestii z zasięgiem wi-fi, powiadomień w telefonie czy problemów z mikrofonem. Łatwiej skupić się wyłącznie na rozmowie.

• Lepsze warunki przy niektórych trudnościach
  Dla osób z bardzo silnymi objawami (np. ciężką depresją, myślami samobójczymi, zaburzeniami odżywiania, silną dysocjacją) bezpośredni kontakt bywa po prostu bezpieczniejszy.

Psychoterapia stacjonarna ma jednak także swoje ograniczenia:

• konieczność dojazdu (czas, koszty, organizacja),

• ograniczony wybór terapeutów w mniejszych miejscowościach,

• trudność w zachowaniu anonimowości, jeśli gabinet jest „własnym mieście”,

• większa bariera wejścia dla osób bardzo nieśmiałych lub z silnym lękiem społecznym.

Psychoterapia online – co daje praca „przez ekran”?

W psychoterapii online sesje odbywają się najczęściej przez komunikator wideo. Terapeuta i pacjent widzą i słyszą się nawzajem, ale każdy znajduje się w swojej przestrzeni.

Do głównych zalet psychoterapii online należą:

• Dostęp do terapeutów niezależnie od miejsca zamieszkania
  Osoba z małej miejscowości czy z zagranicy może wybrać specjalistę z zupełnie innego miasta, a nawet kraju. To szczególnie ważne, gdy zależy na konkretnym nurcie, specjalizacji albo języku.

• Oszczędność czasu i większa elastyczność
  Brak dojazdów, korków, szukania miejsca parkingowego. Łatwiej wpasować terapię w grafik pracy, opieki nad dziećmi czy innych obowiązków.

• Większe poczucie anonimowości
  Nie ma ryzyka spotkania kogoś znajomego w poczekalni. Dla części osób to ważne, bo obniża wstyd czy lęk przed oceną.

• Możliwość kontynuacji terapii mimo zmian w życiu
  Przeprowadzka, wyjazd służbowy, zmiana miasta – przy terapii stacjonarnej często oznaczałyby przerwanie procesu. Online można kontynuować pracę z tym samym terapeutą.

• Łatwiejszy pierwszy krok
  Dla osób bardzo zestresowanych samą myślą o pójściu do gabinetu, rozmowa z bezpiecznej, własnej przestrzeni bywa mniej obciążająca na start.

Psychoterapia online ma jednak swoje słabsze strony:

• zależy od stabilnego łącza internetowego i sprzętu,

• wymaga posiadania własnej, zamykanej przestrzeni, co nie zawsze jest łatwe (np. małe mieszkanie, wspólne pokoje),

• część osób ma trudność w budowaniu więzi przez ekran – czują się „mniej obecni”,

• przy bardzo silnych kryzysach może być niewystarczająca jako jedyna forma wsparcia.

Czy terapia online jest „gorsza” niż stacjonarna?

Badania pokazują, że w wielu obszarach (depresja, lęk, część zaburzeń lękowych) efektywność terapii online i stacjonarnej jest porównywalna – pod warunkiem, że:

• jest to terapia prowadzona przez wykwalifikowanego specjalistę,

• odbywa się regularnie,

• pacjent ma warunki do skupienia i mówienia otwarcie,

• forma online jest dla niego wystarczająco komfortowa.

Nie chodzi więc o to, że jedna forma jest „z definicji lepsza”, a druga „gorsza”. Raczej o dopasowanie do sytuacji życiowej, rodzaju trudności i osobistych preferencji.

Kiedy lepsza może być psychoterapia stacjonarna?

Terapia w gabinecie często będzie bardziej odpowiednia, gdy:

• przeżywasz bardzo silny kryzys
  np. głęboka depresja, częste myśli samobójcze, poważne ryzyko samouszkodzeń, silne zaburzenia odżywiania – bezpośredni kontakt zwiększa możliwość szybszej reakcji.

• masz doświadczenia z silną dysocjacją lub traumą, które powodują „odłączanie się” od ciała, rzeczywistości
  obecność terapeuty „na żywo” bywa wtedy stabilizująca.

• trudno Ci o bezpieczną przestrzeń w domu
  np. brak prywatności, przemoc w rodzinie, ciągłe przebywanie z osobą, która jest częścią problemu. Wtedy gabinet może być jedynym miejscem, gdzie możesz powiedzieć coś swobodnie.

• czujesz, że kontakt online Cię nie „porusza”
  niektórzy mówią wprost: „Przez ekran jakoś tak mniej do mnie dociera, łatwiej się odciąć”. Jeśli to blokuje głębszą pracę, warto rozważyć formę stacjonarną.

Kiedy psychoterapia online może być dobrym wyborem?

Forma online sprawdza się szczególnie dobrze, gdy:

• mieszkasz daleko od większego miasta, a lokalny dostęp do terapeutów jest ograniczony,

• pracujesz w nieregularnych godzinach, dojeżdżasz, często podróżujesz służbowo,

• mieszkasz za granicą i chcesz korzystać z terapii w języku polskim,

• masz ograniczoną mobilność (np. z powodów zdrowotnych, niepełnosprawności),

• zmagasz się z silnym lękiem społecznym lub lękiem przed wyjściem z domu – wtedy online bywa dobrym etapem przejściowym,

• z różnych powodów ważne jest dla Ciebie poczucie większej anonimowości.

Warto obserwować siebie: czy po kilku sesjach online czujesz, że zaczynasz się otwierać, poruszać ważne tematy, czy raczej utrzymuje się wrażenie „dystansu, który przeszkadza”.

Kwestie techniczne i bezpieczeństwo – o czym pamiętać przy terapii online?

Żeby psychoterapia online była bezpieczna i komfortowa, warto zadbać o kilka praktycznych spraw:

• Stabilne łącze i sprzęt
  Dobrze jest sprawdzić wcześniej kamerę, mikrofon, słuchawki. Przerwy techniczne wybija­ją z rytmu i przeszkadzają w skupieniu.

• Prywatność
  Postaraj się o miejsce, gdzie nikt nie będzie wchodził, podsłuchiwał, zaglądał. Jeśli mieszkasz z innymi, może pomóc:

  • poinformowanie domowników o godzinie, w której potrzebujesz spokoju,

  • użycie słuchawek,

  • zamknięcie drzwi i np. cichy szum w tle (wentylator, oczyszczacz powietrza).

• Bezpieczne narzędzie do komunikacji
  Terapeuta powinien korzystać z uzgodnionego, zabezpieczonego komunikatora. Warto na początku zapytać, jak dba o poufność i ochronę danych.

• Plan awaryjny
  Dobrą praktyką jest ustalenie, co robicie w razie zerwania połączenia (np. kontakt telefoniczny, próba ponownego połączenia po kilku minutach).

A może rozwiązanie mieszane? (forma hybrydowa)

Coraz częściej stosuje się też model hybrydowy, czyli łączenie obu form:

• część sesji odbywa się stacjonarnie,

• część online – np. w okresach zwiększonej ilości obowiązków, choroby, wyjazdów.

Taki model może być dobrym rozwiązaniem, jeśli:

• cenisz sobie kontakt na żywo, ale czasem logistyka jest zbyt wymagająca,

• masz dłuższy wyjazd i nie chcesz przerywać procesu terapeutycznego,

• chcesz „przetestować” obie formy i poczuć, w której lepiej pracuje Ci się na dłuższą metę.

Kluczowe jest, by decyzje o zmianach formy omawiać z terapeutą – tak, by zachować spójność pracy i jasność zasad.

Jak wybrać formę terapii – kilka pytań pomocniczych

Zanim zdecydujesz: online czy stacjonarnie, możesz zadać sobie kilka pytań:

1. Jakie są moje realne możliwości czasowe i organizacyjne?
   Czy dojazdy do gabinetu są dla mnie wykonalne, czy będą dodatkowym, silnym obciążeniem?

2. Czy mam w domu przestrzeń na spokojną, poufną rozmowę?
   Jeśli nie – czy mogę ją zorganizować (inną porę, inne miejsce, samochód, pokój do pracy)?

3. Jak reaguję na kontakt przez ekran?
   Czy łatwo mi się otworzyć, czy czuję dystans, który mnie blokuje?

4. W jakim jestem stanie psychicznym?
   Czy mój obecny stan wymaga raczej bardziej intensywnego, stacjonarnego wsparcia, czy forma online będzie wystarczająca?

5. Co podpowiada mi intuicja?
   Czasem po prostu czujesz, że potrzebujesz „prawdziwego gabinetu” – albo odwrotnie, że łatwiej Ci zacząć od online. Warto tego nie ignorować.

Niezależnie od formy – najważniejsza jest relacja

Choć różnice między psychoterapią online i stacjonarną są ważne, badania i doświadczenie kliniczne pokazują, że kluczowym czynnikiem leczą­cym jest relacja terapeutyczna – poczucie bezpieczeństwa, zaufania, bycia zrozumianym.

Dlatego:

• możesz zacząć w jednej formie i w trakcie terapii wspólnie z terapeutą ocenić, czy to dla Ciebie dobre rozwiązanie,

• masz prawo zmienić zdanie, jeśli czujesz, że potrzebujesz inaczej,

• warto dać sobie kilka sesji na oswojenie – zwłaszcza przy terapii online, która początkowo bywa „dziwna”, bo nowa.

Niezależnie od tego, czy wybierzesz gabinet, czy ekran – najważniejsze jest to, że robisz krok w stronę zadbania o siebie. Forma jest narzędziem. Sednem pozostaje decyzja: „Nie chcę już zostawać z tym wszystkim sam/sama”.

Sprawdź: Psychoterapia online